مالیات؛ مفهومی که بخواهید یا نخواهید با آن سر و کار دارید؛ از کالاهایی که میخرید گرفته تا شغلتان. اگر کارمند باشید که این مالیات مستقیم از حقوق شما کسر می‌شود؛ اما اگر کارمند نباشید، راه‌هایی برای دور زدن مالیات وجود دارد که متاسفانه در کشور ما نیز به وفور و در همه جا شاهد آن هستیم. جالب است که مالیات گریزان هراسی از مالیات گریزی خود ندارند و در نهایت مردم و خودشان هستند که از این فرار مالیاتی متضرر می‌شوند.
اما چرا فرار مالیاتی در ایران تا این حد زیاد است؟ چرا افرادی که علاقه‌مند به دور زدن مالیات هستند، ترسی از این قانون شکنی ندارند و مردم را آواره این دستگاه و آن دستگاه می‌کنند که مبادا رقمی جدید از کارت‌خوان آنها کشیده شود؟ آیا تنها مالیات گریزان مقصر هستند؟ احمد غفارزاده، کارشناس امور مالیاتی، به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد.
غفارزاده با اشاره به اینکه در اقتصاد مفهومی به نام سواری مجانی داریم گفت: انسان‌ها دوست دارند تا سواری مجانی داشته باشند و از خدمات عمومی استفاده کنند، اما مثلا مالیات ندهند؛ یعنی این یکی از خصوصیات انسان‌هاست. فرار مالیاتی بحثی اجتناب‌ناپذیر است و همه جای دنیا شاهد آن هستیم. در کشورهای توسعه‌یافته نیز این موضوع دیده می‌شود.
فرار مالیاتی در ایران بیش از حد است
وی ادامه داد: اما مساله مهم آن است که مطالعات نشان می‌دهد که در ایران فرار مالیاتی بیش از حد است. دلیل آن است که ما در گذشته امکان جمع‌آوری اطلاعات مربوط به فعالیت‌های اقتصادی مودیان را نداشتیم. سازمان مالیاتی حتی امکان دسترسی و کنترل حساب‌های بانکی را نداشت، اطلاعات مربوط به خرید و فروش دریافت نمی‌شد و یا کامل نبود.
به گفته غفارزاده، اما با اجرای طرح جامع اطلاعات مالیاتی و پروژ‌ه‌هایی که در این باره اجرایی شد و نیز احکام مربوط به مواد ١۶٩ قانون مالیاتهای مستقیم، قانون دستگاه‌ها را مکلف کرد که اطلاعات مربوط به معاملات، اطلاعات بانکی و… را در اختیار سازمان مالیاتی بگذارند و با این وضعیت من پیش‌بینی می‌کنم که فرار مالیاتی در سنوات آینده در کشور ما به نحو چشم‌گیری کاهش یابد.
مردم باید از مالیاتی که می‌دهند احساس مطلوبیت داشته باشند
همواره در بحث قرار مالیاتی انگشت اتهام به سمت افرادی است که می‌خواهند از مالیات دادن فرار کنند اما این کارشناس امور مالیاتی می‌گوید: مساله دوم که بسیار مهم است این است که مردم باید از مالیاتی که پرداخت می‌کنند احساس مطلوبیت داشته باشند و حس کنند این مالیات رفاه آنها را افزایش می‌دهد.
وی اضافه کرد: در کشور ما متاسفانه تخصیص منابع به خوبی انجام نمی‌شود و مردم نمی‌توانند به خوبی از خدمات عمومی بهره‌برداری کنند. دولت‌ها عموما پاسخگو نیستند و این سبب می‌شوند مردم تمایلی به پرداخت مالیات نداشته باشند و این موضوع مهم‌ترین دلیل فرار مالیاتی در کشور است؛ اما در کنار آن باید اطلاعات را کامل کرد و ضمانت اجرایی نیز داشته باشیم. یعنی افرادی که مالیات نمی‌دهند جریمه شوند.
سامانه مودیان؛ موثر در کاهش فرار مالیاتی
این کارشناس اقتصادی اظهار داشت: مطمئنا سامانه مودیان می‌تواند در کاهش فرار مالیاتی موثر باشد. سامانه مودیان سیاستگذاری نمی‌کند اما به مدیریت مالیات‌ها کمک می‌کند، دخالت نیروی انسانی را کم می‌کند و در این سامانه قرار است فرایندها هوشمند باشد، محاسبات انجام شود و… مودیان به تدریج در سامانه مودیان ثبت نام می‌کنند و اطلاعات آنها در این سامانه ثبت می‌شود.
وی تصریح کرد: بنابراین سامانه مودیان هم ابزاری است برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به فعالیت‌های اقتصادی مودیان و هم با هوشمندسازی فعالیت‌ها دخالت نیروی انسانی و ممیز محوری را کاهش داده و به سمت استانداردسازی فرایندها می‌رود. بنابراین می‌تواند گامی مثبت در راستای فرار مالیاتی باشد. سامانه مودیان فقط این نیست که مودی صورتحساب خود را ایجاد کند. در این سامانه برای مودی کارپوشه ایجاد می‌شود و مودی می‌تواند با مراجعه به این سامانه تمام اطلاعات خود را ببیند.
