رونمایی از دستاورد «رادیونوکلئید سزیم -۱۳۷» ، با حضور محمد اسلامی، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و بازدید اسلامی از نمایشگاه «روایت خدمت» در محل نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار شد.
سازمان انرژی اتمی ایران با توجه ویژه به منویات مقام معظم رهبری، سند تحول دولت مردمی، سند راهبردی صنعت هسته ای در افق ۱۴۲۰ و بویژه با هدف رفع نیازهای مردم و کشورمان، پروژه‌های کلان و راهبردی دانش‌بنیان و پیشران حوزه های مختلف صنعت هسته ای را با محوریت روحیه‌ی خودباوری، خوداتکایی و درون‌زایی در سطح ملی تعریف و عملیاتی نموده است.
در همین راستا دانشمندان و متخصصان هسته ای صنعت هسته ای کشور برای اولین بار موفق شدند هسته پرتوزای سزیم ۱۳۷ که دارای ارزش های اقتصادی، فناوری، دانش بنیانی و کاربردهای متعدد است، را در مقیاس آزمایشگاهی به تولید برسانند و بخش مهمی از نیاز کشور به چشمه های صنعتی را رفع کنند.
این رادیونوکلئید که نیمه عمری برابر با ۱۷/۳۰ سال دارد، به صورت طبیعی وجود ندارد و در اثر فعالیت های راکتور و عمدتاً در سوخت هسته ای مصرف شده و پسماندهای پرتوزا یافت می شود.
با توجه به نیاز کشور به تولید سزیم-۱۳۷ و دشوار بودن واردات این رادیونوکلئید، یک طرح تحقیقاتی برای دستیابی به دانشفنی جداسازی و تخلیص این ماده از محصولات شکافت اورانیوم در پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای آغاز گردید که با موفقیت در تیر ماه ۱۴۰۲ به پایان رسید.
با اجرای موفق این طرح تحقیقاتی نه تنها دانش فنی لازم برای جداسازی و تخلیص سزیم-۱۳۷ از محصولات شکافت اورانیوم برای نخستین بار در کشور بومی سازی شده است، بلکه واحد آزمایشگاهی احداث شده برای این منظور، میتواند برای دستیابی به دانشفنی جداسازی سایر هستههای پرتوزا از محصولات شکافت که دارای کاربردهای خاص در پزشکی و صنعت هستند، مورد استفاده قرار گیرد.
هسته پرتوزای سزیم ۱۳۷ کاربردهای پزشکی و صنعتی متعددی داشته و در دستگاه های پرتوتابی، براکی تراپی، رادیوتراپی، چشمه های کالیبراسیون و انواع مختلف گیج های صنعتی استفاده می شود.
امروزه از سزیم -۱۳۷ در اکتیویته های بالا جهت پرتودهی فرآورده های خونی، مواد آرایشی، مواد غذایی و سایر محصولات استفاده میگردد. سزیم-۱۳۷ جهت پرتودهی فرآوردههای خونی قبل از تزریق به بیمار جهت جلوگیری از بیماری پیوند علیه بیمار (GVHD) استفاده میشود. در حال حاضـر پیشـگیری از این عارضـه با پرتودهی مستقیم با اشعه گامـا یـا ایکس بـه فرآورده های خونی قبل از تزریق ممکن است.
همچنین در اکتیویته های کمتر، سزیم ۱۳۷ در گیجهای صنعتی جهت اندازه گیری ضخامت، سطح، دانسیته و رطوبت استفاده میگردد.
یکی دیگر از کاربردهای سزیم-۱۳۷ در چاه پیمایی جهت کسب اطلاعات لازم از خواص کلی سازند از جمله جنس سنگ، خواص پتروفیزیکی، ساختمان لایه های اطراف چاه و اطلاعات زمین شناختی طبقات زمین میباشد.
شایان ذکر است در فاز نخست با توجه به پرتوزایی بسیار بالای برخی پارههای شکافت و خطرات ناشی از آن، یک اتاقک سربی مناسب و واحد یکپارچه جداسازی سزیم-۱۳۷ طراحی و ساخته شد. سپس فرآیند انحلال هدف اورانیوم پرتودیده و جداسازی رادیوشیمیایی سزیم-۱۳۷ به صورت پیوسته درون اتاقک سربی انجام پذیرفت.
با طراحی، ساخت و راه اندازی واحد آزمایشگاهی جداسازی سزیم-۱۳۷ از محصولات شکافت، در نخستین گام بیست و چهار میلی کوری سزیم-۱۳۷ به فرم شیمیایی سزیم نیترات و با خلوص رادیونوکلئیدی ۹/۹۹ درصد (در حجم ۲۵۰ میلی لیتر) تولید گردید.
این واحد آزمایشگاهی توانایی تولید حدود ۲ کوری سزیم-۱۳۷ در سال را از انحلال اهداف اورانیومی پرتو دیده دارد. این مقدار می تواند نیاز فعلی کشور به چشمه های صنعتی سزیم-۱۳۷ با اکتیویته ای از چند میکروکوری تا چند میلی کوری را رفع کند.
لازم به ذکر است با توجه به اکتیویته بالای چشمه های سزیم-۱۳۷ برای پرتودهی فرآورده های خونی (بالای ۱۵۰۰ کوری) در حال حاضر امکان تولید این چشمه ها در واحد آزمایشگاهی احداث شده وجود ندارد.
دانشمندان این مرز و بوم در حوزه های گوناگون صنعت هسته ای با تلاش شبانه روزی و اراده ای پولادین واژه ما می توانیم را معنی کرده اند و فرصت خدمت را به نمایش اقتدار علمی و فناوری کشورمان تبدیل می کنند. در این صنعت جمعه ها تعطیل نیست.
