هفته‌های اخیر موضوع پرونده برجام بیش از هر زمانی داغ شده است. بین تهران و آژانس توافقاتی صورت گرفته است. البته رافائل گروسی اعلام کرده که انتظار توافقات بیشتری داشته است. با این حال به نظر می‌رسد پرونده برجام شرایط جدیدی را تجربه می‌کند.
روزنامه اسرائیلی هاآرتص نوشته است که ارزیابی از تحولات دیپلماتیک پیرامون برنامه هسته‌ای ایران آن است که توافقی بین آمریکا و ایران ظرف چند هفته آینده محتمل است. در واقع تماس‌های میان ایالات متحده و ایران برای رسیدن به توافقی بر سر توافق هسته‌ای در روزهای گذشته پیشرفت کلانی داشته است.
در ادامه نوشته است: اگر این توافق اجرایی شود، در مرحله اول در ازای توقف غنی‌سازی اورانیوم با خلوص بالا، حدود ۲۰ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در کره جنوبی، عراق و صندوق بین‌المللی پول آزاد خواهد شد.
اما سوال اصلی این است که چنینی توافقی به احیای کامل برجام میانجامد یا توافق موقتی خواهد بود؟
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید چندی قبل اشاره‌ای به توافقی جدید با ایران کرده است. در حقیقت به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها دیگر به دنبال احیای پرونده برام نیستند، زیرا با گسترش صنعت هسته‌ای ایران دیگر اجرای کامل پرونده برجام را ممکن نمیدانند.
در حقیقت به نظر می‌رسد باید منتظر توافق موقتی بود که برای رسیدن به یک توافق بزرگ‌تر انجام می‌شود.
جلسه شورای حکام
جلسه این دوره شورای حکام در خصوص ایران بدون قطعنامه‌ای علیه ایران به پایان رسید. بدون شک ایران به همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه می‌دهد، چون نمی‌خواهد وارد شرایط مکانیسم ماشه یا رفتن پرونده هسته‌ای به شورای امنیت شود.
آژانس در گزارش پادمانی نوشته است توضیحات ایران درباره منشاء آلودگی اورانیومی در ساختمان تاسیسات و پشتیبانی در سایت مریوان آباده می تواند یکی از پاسخ‌های احتمالی (قابل قبول) باشد. تعبیر بستن پرونده مریوان به لحاظ فنی دقیق نیست، در حقیقت پرونده از فوریت خارج شده است. اما رویه آژانس این است که چنین پرونده‌هایی دوباره تبدیل به موضوعات مهم پادمانی نشده و در دستور کار شورای حکام قرار نمی‌گیرند و رسیدگی به آنها روند عادی پادمانی خود را طی می‌کند.
از این منظر می‌توان پرونده سایت مریوان را به نوعی حل شده دانست. همچنین نصب دستگاه‌های اندازه گیری (میزان) غنی سازی EMD در سایت فردو و کارخانه غنی سازی پایلوت نطنز هم امتیاز مهمی از طرف ایران به آژانس است.
با این حال شاهد رویه تند اروپایی‌ها قبل و بعد جلسه شورای حکام بودیم.
عصبانیت اروپایی‌ها از ایران به دلیلی جنگ اوکراین؟
تروئیکای اروپایی در بیانیه خود در جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از فعالیت‌های هسته‌ای ایران انتقاد کردند.
در بیانیه مشترک تروئیکای اروپایی در جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آمده است: ما هیچ تغییر اساسی در رفتار ایران ندیده‌ایم. ایران در زمان گزارش به تشدید برنامه هسته‌ای خود ورای هرگونه توجیه غیرنظامی ادامه داده و هیچ عزمی از خود برای اجرای تعهدات خود ذیل بیانیه مشترکی که در ماه مارس بر سر آن توافق شد، نشان نداده است. گزارش مدیرکل نشان می‌دهد که ایران به مسیر تشدید چشم‌گیر برنامه هسته‌ای خود ادامه داده است.
سوال اساسی این است در شرایطی که ایران با آژانس همکاری خود را ارتقا داده چرا هنوز اروپایی‌ها موضع تندی نسبت به ایران دارند؟
بدون شک اروپا نیز حامی احیای برجام و کنترل تاسیسات هسته‌ای ایران است. اما در دو سناریو می‌توان رفتارهای امروز آنها را بررسی کرد.
سناریو اول از اینجا آغاز می‌شود که اروپا در مدت یکسال اخیر سعی کرده نقش میاجی میان تهران و واشنگتن را بازی کند، اما باید دانست که آنها همیشه طرف مقابل ایران نشسته بودند و امروز نیز سعی دارند با تنگ کردن شرایط برای تهران بر سر میز مذاکره امتیاز بیشتری را برای خود و آمریکا دریافت کنند.
سناریو دوم نیز مسئله جنگ اوکراین است که ایران را متهم میکنند در این جنگ به روسیه پهپاد فروخته است. بسیاری رفتار امروز اروپایی‌ها را شرایط جنگ اوکراین و حمایت ایران از روسیه تلقی میکنند.
با تمام اخبار ضد و نقیض در خصوص شرایط پرونده احیای برجام، به نظر می‌رسد تهران و واشنگتن به دنبال توافق «کم در برابر کم» هستند و در اینگونه توافق باید دید که ادامه روند مذاکراتی برای توافق وسیع‌تر در نظر گرفته می‌شود یا خیر؟
