دولت تصمیم گرفته به منظور افزایش قدرت خرید مردم که ماههای متوالی است به دلیل تورم و برخی مشکلات انباشت شده از دولت‌های گذشته به شدت کاهش یافته، وام خرید کالاهای اساسی را به برخی متقاضیان اختصاص دهد. هرچند کارشناسان اقتصادی نقدهایی به اختصاص تسهیلات ۲۰ میلیون تومنی برای خرید شب عید دارند؛ اما به هر حال هر کاری که سبب شود قدرت خرید مردم افزایش یابد، مورد حمایت است.
در این میان، محمدحسین قمری، مدیرکل دفتر خدمات عمومی وزارت صمت از اختصاص تسهیلات ۲۰ میلیون تومانی به خریداران شب عید صرفا از طریق اعتبارسنجی و بدون ضامن، سود و وثیقه خبر داده است. طرحی که به گفته این مقام مسئول، برای ساماندهی بازار شب عید در وزارت صمت به اسم طرح «عید تا عید» کلید خورده است، دارای قسمت‌های مختلفی است؛ اما یک بخش آن، اعطای ۲۰ میلیون تومان وام به افرادی است که از طریق اعتبارسنجی شناسایی می‌شوند.
این افراد می‌توانند از حدود ۲۷ هزار فروشگاهی که برای فروش شب عید ثبت نام کرده‌اند، با وام اعطایی تا سقف ۲۰ میلیون تومان خرید انجام دهند و مبلغ دریافتی را در اردیبهشت ماه باز پس دهند.
طبق طرح اعلامی وزارت صمت، فعلاً بانک تجارت، بانک قرض الحسنه مهر ایران و یک مجموعه اعتباری آنلاین مسئولیت اعتباردهی به متقاضیان را برعهده گرفته‌اند. ۶ تجارت یارپرداخت اقساط را تضمین کرده و ۳۰ هزار فروشگاه جدید هم که اغلب فروشگاه‌های زنجیره‌ای و بزرگ هستند، به این طرح اضافه خواهند شد. در این طرح بانک قرض الحسنه مهر ایران اعتبار ۱۵۰ میلیون تومانی با ضمانت الکترونیکی و به صورت اقساط ۶ ماهه به متقاضیان ارائه می‌کند.
اقساط ۱۰ میلیونی وام اعطایی
وحید شقاقی شهری، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در گفتگو با خبرنگار «اقتصاد آنلاین» درباره اعطای تسهیلات عیدانه دولت تصریح می‌کند: یکی از شاگردان من برای وام ۲۰ میلیون تومانی اقدام کرده است و طبق گفته او، بازپرداخت وام در دو قسط است.
او اضافه می‌کند: اقساط وام باید در اردیبهشت و خرداد ماه سال آینده تسویه شود و نرخ بهره وام صفر بوده و مشابه قرض است. خرید هم از فروشگاه‌های خاص باید انجام شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی با توجه به شرایط کنونی اقتصاد ایران، با اعطای چنین وامی موافق است، اما یادآور می‌شود: این وام فقط به خانوارها یا افرادی تعلق می‌گیرد که در اعتبارسنجی جزء رتبه‌های عالی یا خوب باشند. یعنی در گذشته اگر وامی دریافت کرده‌اند، خوش حساب بوده باشند.
او ادامه می‌دهد: اعطای این وام می‌تواند طرف عرضه در اقتصاد ایران را که اوضاع خوبی ندارد، تا حدودی تحریک کند. بخش عرضه اقتصاد ما به دلیل کاهش قدرت خرید مردم، حال و روز خوشی ندارد. همین طور که مغازه‌ها را نگاه می‌کنم چهره عیدی که ۱۰ سال پیش به ذهنم می‌آید، با اکنون متفاوت است و مردم قدرت خریدشان به شدت کاهش یافته است.
شقاقی شهری بیان می‌کند: این گونه سیاست‌ها می‌تواند تحریک طرف تقاضا را به همراه داشته و حداقل به طرف عرضه اقتصاد کمک کند.
او اضافه می‌کند: وقتی به مردمی که قدرت خرید آنها کاهش یافته وام می‌دهند؛ یعنی عملا یک قرضی از سوی دولت به مردم داده شده است. بانک‌های مشارکت کننده در طرح وزارت صمت یا دولتی و یا شبهه دولتی هستند؛ به این ترتیب عملا دولت می‌خواهد یک کمکی به مردم کند تا قدرت خرید آنها را تقویت کند.
این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی خرید از فروشگاه‌های محدود را مصداق رانت نمی‌داند؛ زیرا اقلام موجود در این فروشگاه‌ها از بنگاه‌های تولیدی داخل جمع‌آوری شده است؛ بنابراین اعطای وام به خرید محصولات همه بنگاه‌های تولید داخل کشور کمک خواهد کرد.
او البته معایبی هم برای وام اعطایی دولت سراغ داشته و می‌گوید: یکی از معایب این است که بنا به گفته دریافت کنندگان وام، بازپرداخت آن باید در اریبهشت و خرداد ماه انجام شود. این وام مدت دار نیست و در مرحله پرداخت، به خانوارها فشار وارد می‌کند.
شقاقی شهری اضافه می‌کند: خانوارها در ایام نوروز به دلیل نیازها ناگزیر به خرید هستند؛ اما در صورت دریافت وام باید دو در دو قسط ۱۰ میلیون تومانی آن را بازپرداخت کنند. اگر مدت بازپرداخت را حداقل طولانی می‌کردند و روی چهار یا ۶ ماه می‌گذاشتند، فشار کمتری به خانوارها وارد می‌شد.
او ادامه می‌دهد: موضوع دوم این است که دولت سیاستش خوب است ولی ما تا زمانی که نتوانیم تورم را مهار کنیم، مشکل حل نمی‌شود. زیرا با وجود تورم مدام قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد.این پرداخت‌ها یکسری مسکن‌های زودگذر هستند و اثرات پایدار و ماندگار ندارند. مسکن تزریق می‌شود ولی درد یعنی کاهش قدرت خریدم مردم، به خاطر شکاف دستمزد و تورم، همچنان سر جای خود باقی می‌ماند.
وامی برای دهک‌های ۶ تا هشت
این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی تاکید می‌کند: من دو سال پیش همچنان وقتی با مسئولان اقتصادی صحبت می‌کردم، توصیه‌ام این بود که تورم کنترل شود. زیرا تا زمانی که تورم کنترل نشود، اقتصاد مدیریت نخواهد شد. باز هم خواهش من از دولت این است که عمده وقت و انرژی خود را روی مهار تورم بگذارند زیرا اقداماتی از این دست، مسکنی است که سریع عبور می‌کند ودوباره سال بعد شرایط تورمی و شکاف قدرت خرید را خواهیم داشت.
به گفته او، اعطای وام از طریق اعتبارسنجی سبب خواهد شد که بخش عمده مردم نتوانند از این تسهیلات استفاده کنند. بسیاری از دهک‌ها شرایط وام گرفتن نداشته و اصلا وامی دریافت نکرده‌اند که حالا بتوانند شرایط اعتبارسنجی را کسب کنند.
شقاقی شهری می‌گوید: این وام عمدتا می‌تواند دهک ۶ تا هشت را پوشش دهد. در حالی که بخش اصلی مشکل ما در دهک‌های پنج به پایین است که شرایط سخت‌تری دارند.
او درباره تاثیر اعطای این وام بر تحریک طرف تقاضا توضیح می‌دهد: برای اینکه بدانیم چنین وامی چقدر طرف تقاضا را تحریک کرده و باعث چرخیدن چرخ اقتصاد می‌شود، باید دقیقا بدانیم چه میزان تسهیلات قرار است در این طرح هزینه شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی بیان می‌کند: با این روش اعتبار سنجی و معیارهای در نظر گرفته شده، بخش گسترده‌ای از جامعه قاعدتا امکان استفاده از این تسهیلات را ندارند و طبیعتا تاثیر پرداخت وام، اندک خواهد شد.
احتمال اختلال در بازپرداخت وام‌ها
سیدمرتضی افقه، استاد اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز نیز در گفتگو با «اقتصاد آنلاین» درباره اثرات پرداخت عیدانه دولت بیان می‌کند: با توجه به شرایط موجود، اصل کار خوب است و گریزی از آن نیست. حال که مردم را به این روز انداخته‌اند، باید چنین تسهیلاتی بدهند.
او یادآور می‌شود: اما اینکه دریافت کنندگان وام از اردیبهشت ماه این تسهیلات را پس بدهند، کمی جای اشکال دارد. معمولا با نرخ تورمی که در کشور وجود دارد، حقوق‌های بالای ۲۰ میلیون تومان باید هر ماه تمام پول خود را مصرف کنند که زنده بمانند.
افقه اضافه می‌کند: حال گیریم که قبل تر، یک پولی دادند و هزینه‌های عید را پرداخت کردند، وقتی فرد درآمدش در حدی نیست که بتواند حتی درصدی از آن را پرداخت کنند و حقوق‌ها با توجه به نرخ تورم متراکم شده ۴۰ درصدی طی این پنج تا ۶ سال، عملا پاسخگوی نیازها نیست و فرد تمام درآمدش را باید مصرف کند که زنده بماند، بنابراین هیچ پولی برای بازپرداخت وام در اختیار نخواهد داشت.
او توضیح می‌دهد: در چنین شرایطی افرادی که می‌خواهند خوش حساب باشند، این وام را دریافت نکرده و از آن محروم می‌مانند؛ خیلی‌ها هم این مبلغ را می‌گیرند ولی پس نمی‌دهند که مشکلاتی برای خودشان و احتمالا برای دولت پیش می‌آید.
این استاد اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز می‌گوید: بنابراین، چنین طرح‌های کوتاه مدتی اگرچه از روی ناچاری بوده و گریزیاز آن نیست اما به ملت کمک نمی‌کند.
او تاکید می‌کند: دولت باید کمک کند که تحریم‌ها برداشته شوند .ملت خودشان با عزت درآمد داشته باشند و هزینه کنند. نه اینکه دولت مرتب وادارشان کند و به روزی برساند که دستشان جلوی قوه مجریه دراز باشد؛ یک روز یارانه بگیرند و یا وام‌های این چنینیکه مشکل‌زاست توسط دولت پرداخت شود و سپس شاهد مسایل و تبعات بعدی آن باشیم.
افقه درباره محدود شدن خرید به فروشگاه‌های مشارکت کننده در طرح عیدانه دولت نیز بر این باور است که این سیاست حتما یک نوع توزیع رانت خواهد بود. چرا نباید بقیه از این فرصت استفاده کنند و امکان فروش محصول برای همه فروشگاه‌ها فراهم شود؟
